W zależności od nurtu w psychologii agresja może być utożsamiona z zachowaniem lub popędem. Jest wrodzona, instynktowna lub spowodowana licznymi frustracjami i nieprzyjemnymi stanami. Z jednej strony agresja jest wrodzona, z drugiej strony uczymy się jej przez obserwację i naśladowanie. Co więc doprowadza ludzi do agresywnego zachowania i w jaki sposób można obniżyć agresję i agresywne zachowanie?

Czy akt, w którym osoba zostaje wyprowadzona z równowagi i mówi prawdę szczerą do bólu można już uznać za agresję? Nie, to zachowanie nie należy nazwać agresją, ponieważ z agresją mamy do czynienia tylko wtedy, gdy zachowanie ma na celu wyrządzenie komuś krzywdy. Wyrażanie własnego zdania jest prawem każdego człowieka, z którego może korzystać w pełni swobodnie.

Z jednej strony agresja jest uznana za wrodzoną cechą czemu dowodzą badania przeprowadzone przez Bussa w 2004 i w 2005. Badania te dowodzą, że chłopcy są bardziej agresywni niż dziewczynki. Biorąc pod uwagę ewolucję, można wytłumaczyć to faktem, że agresja umożliwia mężczyznom obronę swojej grupy i swojego ojcostwa. Hormonem który tutaj działa – i jest związany z agresją – jest testosteron.
Powyższy wniosek jest jednak niewystarczający do stwierdzenia, że mężczyźni muszą być bardziej agresywni niż kobiety, ponieważ istnieje niestałość agresywnego zachowania wśród mężczyzn. Agresja pomaga przeżyć jednostce, aczkolwiek istnieje mnóstwo mechanizmów w dzisiejszych czasach, które przeciwdziałają agresji.

Nie tylko geny, ale też czynniki sytuacyjne i kulturowe mogą wpłynąć na agresywne zachowanie. W kooperatywnych kulturach agresja nie jest dominującym czynnikiem, jednak w tak zwanych kulturach „honoru“ chłopcy zostają wychowywani tak, aby reagować agresywnie doświadczając zlekceważenia ze strony innych. Nasuwa się w ten sposób pytanie, czy „męska agresja“ jest elementem męskiej tożsamości i czy wobec tego kultura w której żyjemy wzmacnia agresywne zachowanie.

Z drugiej strony uczymy sie agresji poprzez obserwacje– według psychologów społecznych uczymy sie zachowania przez naśladowanie. Badania przeprowadzone przez Greitemeyer i McLatchi w 2011 wskazują, że oglądanie przemocy w mediach powoduje wzrost agresywnego zachowania. Po zaobserwowaniu takiego zachowania dochodzi do efektu utrwalenia niekorzystnych wzorców.
Agresję także wzmaga wychowanie w domu, w którym dopuszczano się do przemocy, wpływ agresywnego otoczenia lub doświadczenia społecznego odrzucenia.

Jakie czynniki wyzwalają agresywne zachowanie?

1. Alkohol
Alkohol przeszkadza w przetwarzaniu informacji i wydobywa agresję na światło dzienne. Substancje aktywne uwalniają od zahamowań. Także przy bólu, złym samopoczuciem i upale tendencja do agresywnego zachowania wzrasta.

2. Frustracja
Według hipotezy „frustracja—agresja” frustracja powoduje wzrost agresji. Frustracja powstaje, gdy coś lub ktoś przeszkodzi nam w osiągnięciu naszego celu. Także jeżeli uważamy, że mamy mniej niż powinniśmy mieć, lub mniej niż inni posiadają, dochodzi do frustracji a następnie do agresji.

3. Prowokacja
To żadna niespodzianka, że przy agresywnej prowokacji też dochodzi do wzrostu agresywnego zachowania. Prawdopodobieństwo agresywnego zachowania maleje, gdy prowodyr sytuacji działa bez premedytacji.

4. Przedmioty wyzwalające agresje
Wzrost agresywnego zachowania wyzwala obecność służących do wyrządzenia komuś lub czemuś krzywdy. W badaniach udowodniono, że, jeżeli w pomieszczeniu umieszczony była broń, uczestnicy „karali” innych uczestników bardziej dotkliwie niż, gdy w pomieszczeniu znajdywała się rakietka do tenisa.

Kolejnym zagadnieniem wartym uwagi jest sposób w jaki można obniżyć poziom agresji i czy karanie agresywnego zachowania jest sensowne? Otóż nie, jeżeli karamy dziecko w agresywny sposób. Wówczas taki przykład agresji może się stać wzorem dla zachowania dziecka i wzmocnić u niego uczucie złości. W wyniku stosowania takich kar istnieje duże ryzyko pojawienia się lęku. Poza tym karząc dziecko w agresywny sposób pokazujemy dziecku, czego nie powinno robić, ale nie pokazujemy tego, co powinno zrobić.
Analizując hipotezę katharsis można założyć, ze odreagowanie agresji powoduje jej spadek. Badania Pattersona w 1974 jednak wskazują na przeciwny efekt: prawdopodobieństwo agresywnego zachowania jest wyższe, jeżeli obserwujemy przemoc lub wyładowujemy gniew na drugiej osobie. Wystarczy obejrzeć agresywny mecz sportowy, żeby odnotować wzrost prawdopodobieństwa agresywnego zachowania.

Jak wiec obchodzić się z uczuciem złości jak zapobiec agresywnym zachowaniom? Najlepiej jest:

1. uświadomić sobie własne uczucia
2. obchodzić się z nimi w konstruktywny sposób
3. uspokoić się
4. skierować uwagę w inną stronę
5. skupić się na sobie (pisząc o tym, co się dzieje wewnątrz)
6. nauczyć się komunikacji konstruktywnej bez oceniania lub obraźliwych wyrazów

Mag Paula Firley